«Qabaqcıl təhsil işçisi» Bayram Apoyev uzun illərdir Gəncə Dövlət Universitetində elmi-pedaqoji sahədə çalışır. Bu fəaliyyətinin çox hissəsini pedaqoji fakültənin dekanı kimi məsul vəzifədə keçirən Bayram müəllim elmi sahədə də böyük uğurlar qazanmışdır.

100-dən çox elmi əsərin, o cümlədən 20 adda monoqrafiya, dərslik və tədris-metodik vəsaitlərin müəllifi olan Bayram müəllimin kitablarının 5-i dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin yaradıcılığına həsr olunmuşdur.

AYB-nin üzvü, Prezdent təqaüdçüsü alim-şair Bayram Ağrıdağ elmi yaradıcılıqla paralel olaraq, bədii yaradıcılıq sahəsində də nailiyyətlər əldə etmişdir. "Namələrim" kitabı onun oxucularla 8-ci poeziya görüşüdür. Beş bölmədən ibarət kitabın ilk üç bölməsinə şairin doğma Vətəni Azərbaycana, ata yurdu Qərbi Azərbaycanın Vedibasar mahalına və Qarabağ müharibəsindəki Böyük Zəfərə həsr olunmuş şeirləri, son iki bölməyə isə sevgi və fəlsəfi mövzularda şeirlər daxil edilmişdir.

Bu əsərlərin ictimai dəyərini nəzərə alan millət vəkili, akademik Nizami Cəfərov kitaba ön söz yazmışdır. Həmin yazını oxucuların diqqətinə çatdırırıq.

Bayram Ağrıdağın “Namələri”

Gərgin ictimai, siyasi, mənəvi mübarizələr gedişində Azərbaycan Prezidenti, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün təmin olunması (və tamamilə təbii olaraq, bu bütövlüyün təminatının bütün tarixi-coğrafi Azərbaycan miqyası üzrə başa çatdırılması ehtiyacının yenidən gündəmə gəlməsi!) Azərbaycan cəmiyyətində olduğu kimi, ədəbiyyatında da böyük ruh yüksəkliyi əmələ gətirmişdir. Öz tərcümeyi-halını yurdunun, vətəninin, xalqının tərcümeyi-halından heç vaxt kənarda təsəvvür etməyən istedadlı şair Bayram Ağrıdağın “Namələri”, ilk növbədə, həmin ümumxalq ruh yüksəkliyinin ürəkdən gələn poetik əks-sədasıdır. Dahi həmyerlisi Nizami Gəncəvinin məşhur “Xəmsə”sinin struktur üslubunu xatırladan formada qələmə alındığı “Namələr” beş bölmədən ibarətdir: “Vətənnamə”, “Vedinamə”, “Şuşanamə”, “Gülnamə” və “Hikmətnamə”. Onlardan ilk üçü, adlarından da göründüyü kimi, şəhidlərimizin canı, qazilərimizin qanı bahasına başa gəlmiş böyük Zəfərimizə həsr olunmuşdur. Dördüncü “Namə” eşqdən, sevgidən, beşinci isə ağıldan, müdriklikdən bəhs edir ki, hər ikisi poeziyamızın ənənəvi mövzularındandır. Ancaq bu mövzulardakı şeirlərdə də dövrün, zamanın qürurlu müzəffər ovqatı özünü aydın hiss etdirir.

“Vətənnamə”nin epiqrafında şairin ideya-mənəvi kredosu

“Vətənnamə” – doğma torpaq,

Od-ocağa sədaqətim.

Neçə milyon ildən bəri

Coşub-daşan bədahətim, – misraları ilə təqdim olunur. Və ikiyə bölünmüş Vətənin taleyi “yarım” sözünün leksik-qrammatik omonimliyində kifayət qədər həssas, zərif notlarla verilir:

Cənubda inləyən

Ulu Şəhriyar,

Şimalda sızlayan

dərdli Bəxtiyar,

Müşfiqi göynədən

kaman, tarımdı,

Vətən yarımdı.

Bayram Ağrdağın tərənnüm elədiyi Vətən mücərrəd deyil, kəndi-şəhəri, dağı-daşı, gülü-çəməni, çayı-gölü ilə hər guşəsi müəllifin həyatına, duyğu- düşüncələrinə silinməz izlər qoymuş son dərəcə konkret, canlı, qürurverici məkandır:

Goranboyda göz açmışam

Bu işıqlı dünyaya mən.

Məğrur Kəpəz yamacında

Gülüb üzə güllü çəmən.

Vedibasar ata yurdum

Verib mənə ilk savadı.

Ağrıdağın ətəyində

Tanımışam dostu, yadı.

Bakı mənim darülfünum,

Burda bildim kamal nədir.

Vətənimə xidmət etmək,

Saf əqidə, amal nədir...

Şeir davam edir, şair universiteti bitirdikdən sonra müəllimlik etdiyi Kür boyundan – Yevlaxdan söhbət açır. Sonra isə “son ünvanı” Gəncəyə köçməsindən danışır, Nizami tək səcdəgahı olduğunu söyləyir... Hər nə qədər müxtəlif bölgələrin adını çəkib həyatının unudulmaz illərini yada salsa da, müəllif Vətənin bütövlüyü ilə fəxr edir:

Bölgələrə bölünmədim,

Bütöv candır cismim-tənim.

“Haralısan?” deyənlərə:

“Azərbaycan tək Vətənim!”

“Vətən”, “Cənnətin özüsən”, “Mənim müqəddəsim”, “Oğul deyir”, “Azərbaycan bayrağı”, “Araz dərdi”, “Haxçıvanım”, “Zəngəzurum”, “Qərbi Azərbaycanım” kimi şeirlərdə bu bütöv (və böyük!) Azərbaycanın təsəvvürlərimizdəki möhtəşəm obrazına yeni çalarlar əlavə etməklə yanaşı, Bayram Ağrıdağ “tula payı”na göz dikən Vətən xainlərini də cavabsız qoymur:

Unudub kökünü, nəsil-soyunu,

Görmür Avropada gedən oyunu,

Qanmır erməninin faşist huyunu.

Gözü kordur, qulağı da kar olsun,

Vətənə xor baxan kəsə ar olsun!

“Vətənnamə”dən sonra gələn “Vedinamə” və “Şuşanamə” də, əslində, Vətən mövzusunun yeni etnoqrafik-coğrafi kontekstdə davamıdır.

“Vedinamə” – ata yurda,

El-obaya məhəbbətim,

Sarıbaba ətəyində

Soykökümlə söz- söhbətim…

– deyən şair

“Şuşanamə” – Qarabağın

Baş tacına dərin sevgim,

Böyük Zəfər yürüşünə

Xeyir-dua, dilək-öygüm… – söyləməklə bu əsərləri qələmə almaqda məram-məqsədini elan edir.

Birinci “Namə” barədəki fikrimi əsərin ayrıca nəşrinə yazdığım “Bayram Ağrıdağın “Vedinamə”si adlı ön sözdə bildirmişəm. İkinci “Namə”yə gəldikdə isə deyə bilərəm ki, “Şuşanamə” son illərdə Şuşa haqqında işıq üzü görmüş sayca az olmayan əsərlər arasında həm ideya-məzmunu, həm də ifadə- forması baxımından seçilir... Sözünə kədərli əhval-ruhiyyə ilə başlayan, yaxın keçmişin hüznlü xatirələrini yada salan şair, təbii olaraq, qəzəbini, hiddətini gizlədə bilmir:

“Vətən, Vətən” deyənləri

Dar günündə qaçan gördüm.

“Lazım gəlsə...” söyləyənin

Öldüyünü haçan gördüm?!

Doğma yurdu vəzifəyə

Satanlar da “Vətən” deyir?!

Qanımızı yad qanına

Qatanlar da “Vətən” deyir?!

...İnan, heç vaxt bağışlamaz

Şəhidlərin ruhu bizi,

Yurdumuzda qalacaqsa,

Bir gavurun ayaq izi!

Qarabağ münaqişəsinin müxtəlif dövrlərinə aid şeirlər bu münaqişənin xronikasını olduqca həssas bir şəkildə əks etdirir. “Yurdum yağıya qaldı”, “Qeyrət vaxtıdı”, “Şad eylə”, “Qarabağdadı”, “Belə getməz”, “Azad et” kimi şeirlərdə Vətən həsrəti, Vətən uğrunda mübarizə ruhu hakimdirsə, sonrakı şeirlərdə Zəfərin təntənəsi özünü hər misrada göstərir... Ali Baş Komandanın bütün dünyanı silkələyən (və Zəfərimizin parolu olan) “Qarabağ Azərbaycandır!” sözləri artıq Bayram Ağrıdağın şeirlərinin nəqaratına çevrilir. “Şuşaya gedən yol” isə, yəqin ki, Zəfər günlərinin ən təsirli şeirlərindən biridir:

Müxtəlif isimli insanlar kimi,

Yolun da cürbəcür, min bir adı var.

Əyri yol, hamar yol, asan, çətin yol,

Yolun doğması var, yolun yadı var.

Boyanıb minlərlə şəhid qanına,

Bu yol xalqımızın “Zəfər yolu”du.

Şuşaya gedən yol elin-obanın

Müqəddəs ocağa səfər yoludu.

…Zəvvarı olmuşam mən də bu yolun,

O yolun eşqilə döyünür ürək.

Vüqarla bu yolda yürümək üçün

Uğrunda canından keçəsən gərək!

“Şuşanamə” Şuşanı – “könül dünyamızın paytaxtını”, Ulu Öndərin sözləri ilə desək: “milli rəmzimizi”, “Azərbaycanın gözü”nü tərənnüm edən şeirlərlə başa çatır.

“Gülnamə” müasir dövrümüzün məhəbbət dastanı, “Hikmətnamə” isə müdriklik kitabıdır. Və hər iki əsərdə tarixiliklə müasirlik, ictimailiklə fərdilik, eposla lirika üzvi vəhdətdə çıxış edir.