İran son illərdə mühüm tarixi və siyasi dönəmlərin qovşağında dayanır. 1979-cu il İslam İnqilabından sonra qurulan teokratik rejim artıq dərin böhranlar yaşayır. Zəif iqtisadiyyat, ağır sanksiyalar, sosial narazılıq və gənclər arasında sekulyar düşüncənin yüksəlişi fonunda sual yaranır: İran xurafatdan uzaqlaşıb, yenidən şahlıq dönəminəmi qayıdır.

Hansı qalib gələcək- Xurafatmı, İdeologiyamı?

İslam Respublikası Quruluşu Ayətullah Xomeyninin rəhbərliyi ilə dinin mərkəzi rola çəkilməsi ilə formalaşdı. Bu rejim şəriət qanunlarını dövlət qanunvericiliyinə çevirdi,

Qadın azadlıqlarını məhdudlaşdırdı,

Düşüncə və ifadə azadlıqlarını dini məhdudiyyətlərlə boğdu,

Ali Ruhani Lider institutunu mütləq güc mərkəzi etdi.

Teokratik sistemin bu qədər dərinləşməsi bir çox müşahidəçilər tərəfindən "xurafatın dövlət formasına keçməsi" kimi qiymətləndirilir, xüsusilə də:

Möcüzələrə və qeyri-elmi inanca dayanan nitqlər,

Qərb texnologiyasına və elminə qarşı çıxışlar,

“Qiyamətə hazırlıq” adı ilə xalqın qorxu içində saxlanması.

Bu səbəbdən xalq arasında belə bir fikir yaranır-

Dinə əsaslanan bir sistemin sonu bəlkə də keçmiş dünyəvi dövrə dönüşdür..

Şah Nostalgiyası: Keçmişə Baxışmı, Gələcəyə Ümidmi?

İnqilabdan sonra devrilən Pəhləvi sülaləsi illərlə rəsmi olaraq “xain” elan olunsa da, son dövrlərdə şah dövrünə simpatiya artmaqdadır. Xüsusilə Reza Pəhləvin (devrilmiş şahın oğlu) internetdəki çıxışları, İranın içində və diasporasında müəyyən rezonans yaradır.

Bu simpatiyanın əsas səbəbləri:

Şah dövründə qadınların daha sərbəst olması,

İqtisadi sabitlik,

Dünyəvi və Qərbyönümlü idarəçilik.

Lakin bu, birmənalı dəstək deyil. Bir çox gənc üçün bu simpatiya sadəcə ümid axtarışıdır, keçmişin idealizasiyası ilə, rejimə qarşı alternativ istəyi arasında bir balansdır.

Xurafatdan Uzaqlaşmaq lazımdır.

Amma hara üz tutmalı?

Əgər İran xurafatdan uzaqlaşa nə baş verəcək?

Bəziləri üçün bu, Qərb tipli demokratiyadır.

Bəziləri üçün isə güclü amma sekulyar liderlik (məsələn, Atatürk modeli).

Digərləri üçün isə milliyyətçi və ya monarxist nostalji.

Amma istənilən halda aydın görünür:

- xalq daha az ideologiya, daha çox azadlıq və rifah istəyir.

İranın gələcəyi xurafatdan və ya şahlıqdan daha artıq, xalqın azadlıq arzusuna bağlıdır. Mövcud teokratik sistem çökərsə, bu, birmənalı olaraq şahlığın qayıdışı deyil, yeni bir sosial müqavilənin – daha ədalətli, açıq və dünyəvi bir sistemin qurulmasına şərait yarada bilər.

Bəli, İran xurafatdan uzaqlaşır. Amma bu dönüşün son nöqtəsi şahlıq yox, azadlıq və şəffaflıq olsa kaş!!!